Tình hình xâm nhập mặn tại tỉnh Sóc Trăng diễn biến phức tạp, phụ thuộc vào lượng mưa hàng năm, chế độ lũ từ thượng nguồn đổ về sông Hậu và sự gia tăng mực nước từ biển vào. Mặc dù tỉnh Sóc Trăng đã xây dựng hệ thống các công trình, các cống ngăn mặn phục vụ sản xuất nông nghiệp nhưng từ năm 2016 đến nay vẫn xảy ra thiệt hại do xâm nhập mặn gây ra đối với cây trồng,… Đây là do diễn biến bất thường của quá trình xâm nhập mặn cũng như chưa có hệ thống cảnh báo, dự báo xâm nhập mặn theo thời gian và không gian cũng như các điều kiện khách quan khác. Ngoài ra, mạng lưới trạm quan trắc mặn còn hạn chế về số lượng cũng như chất lượng của thiết bị, chưa thể bao phủ hết mạng lưới sông, kênh của tỉnh. Vì vậy, cần thiết phải có công cụ dự báo xâm nhập mặn trên hệ thống sông, kênh của tỉnh nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do xâm nhập mặn gây ra.

Bên cạnh đó cùng với tốc độ phát triển kinh tế, công nghiệp hóa và dân số ngày càng tăng của tỉnh Sóc Trăng nói riêng và cả nước nói chung, đã gây ra một áp lực lớn về công tác bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Vấn đề ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí, cảnh quan,... do ảnh hưởng từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, thương mại dịch vụ, khu công nghiệp… tại các đô thị diễn ra hàng ngày, chất lượng môi trường nước mặt trên các kênh, sông của tỉnh Sóc Trăng cần được theo dõi và có công cụ dự báo, cảnh báo xâm nhập mặn và mô phỏng lan truyền chất ô nhiễm để cung cấp thông tin kịp thời.

Mục tiêu đề tài đặt hàng nhằm:

- Đánh giá hiện trạng và xu thế mức độ xâm nhập mặn và chất lượng nước trên hệ thống sông, kênh chính ở tỉnh Sóc Trăng.

- Mô hình hoá chế độ thuỷ động lực, chất lượng nước trên hệ thống sông, kênh chính ở tỉnh Sóc Trăng.

- Xây dựng bộ công cụ (phần mềm kết hợp mạng lưới quan trắc) dự báo, cảnh báo xâm nhập mặn và công cụ mô phỏng lan truyền chất ô nhiễm trên hệ thống sông, kênh chính ở tỉnh Sóc Trăng.

Ảnh quang cảnh tại buổi họp Hội đồng Khoa học và Công nghệ chuyên ngành

Các nghiên cứu xây dựng bộ công cụ dự báo, cảnh báo sớm xâm nhập mặn và lan truyền ô nhiễm nước tại Việt Nam còn khá ít. Hướng nghiên cứu truyền thống bằng cách sử dụng các mô hình toán đơn thuần có nhiều hạn chế không thể khắc phục. Hướng nghiên cứu mới ứng kết hợp giữa mô hình toán và trí tuệ nhận tạo đang là xu thế công nghệ mới trong giai đoạn hiện nay, hướng nghiên cứu này sẽ góp phần xây dựng cơ sở khoa học vững chắc và tin cậy hơn để có thể lan rộng tính hiệu quả của công nghệ này cho nhiều địa phương và nhiều lĩnh vực khoa học khác.

Như vậy, việc thực hiện đề tài là rất phù hợp và cần thiết trong bối cảnh và điều kiện hiện nay và cả trong tương lai, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của đời sống nhân dân và phục vụ sản xuất. Đề tài “Xây dựng công cụ dự báo, cảnh báo xâm nhập mặn và mô phỏng lan truyền chất ô nhiễm trên hệ thống sông, kênh chính tỉnh Sóc Trăng” có giá trị khoa học, thực tiễn; căn cứ theo quy định Hội đồng Khoa học và Công nghệ chuyên ngành đã tư vấn tuyển chọn được tổ chức, cá nhân chủ trì thực hiện đề tài, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sóc Trăng sẽ thông báo kết quả để tổ chức, cá nhân trúng tuyển hoàn chỉnh Thuyết minh đề tài triển khai thực hiện trong năm 2024.

Tác giả: Nguyễn Thanh Dũng