Tổng  Giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi thăm NMĐHN Olkiluoto, Phần Lan, một cơ sở hạt nhân chịu sự thanh sát của IAEA 

         Thanh sát là các biện pháp kỹ thuật được IAEA áp dụng để xác minh việc các Quốc gia đang tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý quốc tế trong việc sử dụng vật liệu và công nghệ hạt nhân cho mục đích hòa bình. Các hiệp định thanh sát giữa IAEA và các Quốc gia xác định các quyền và trách nhiệm của mỗi bên, cũng như các thủ tục cụ thể để thực hiện các nghĩa vụ liên quan. Thông qua việc thực hiện các hiệp định thanh sát như vậy, công việc xác minh độc lập của IAEA cho phép IAEA đóng một vai trò không thể thiếu trong việc ngăn ngừa việc phổ biến vũ khí hạt nhân.

         Một quốc gia với CSA có hiệu lực được yêu cầu phải khai báo tất cả vật liệu hạt nhân trong tất cả hoạt động hòa bình cho IAEA. CSA cung cấp cho Cơ quan quyền và nghĩa vụ duy nhất để xác minh rằng tất cả vật liệu hạt nhân trong Quốc gia vẫn được sử dụng vì mục đích hòa bình. Tuy nhiên, chỉ khi Quốc gia có Nghị định thư bổ sung cho Hiệp định thanh sát có hiệu lực, IAEA sẽ được cung cấp khả năng tiếp cận rộng hơn thông tin và địa điểm, IAEA mới có các công cụ để đạt được đầy đủ mục tiêu này.

         Ông Massimo Aparo, Phó Tổng Giám đốc IAEA kiêm Trưởng ban Thanh sát cho biết: “Các hoạt động được tiến hành theo CSA chiếm phần lớn công việc xác minh hạt nhân của IAEA. Hiện nay, có 178 Quốc gia có CSA có hiệu lực và 132 Quốc gia trong số này đã ký Nghị định thư bổ sung với IAEA. IAEA sẵn sàng giúp đỡ bất kỳ Quốc gia nào khác ký Nghị định thư bổ sung nếu họ yêu cầu.

         “Trước năm 1972, các hiệp định thanh sát do IAEA ký kết được biết đến là “hiệp định thanh sát theo từng loại cụ thể”, theo đó chỉ vật liệu hạt nhân, cơ sở hạt nhân, thiết bị hạt nhân cụ thể và một số loại khác mới chịu thanh sát. Theo yêu cầu của NPT, CSA bắt buộc các Quốc gia không - vũ khí - hạt nhân của Hiệp ước phải đặt tất cả vật liệu hạt nhân trong các hoạt động hạt nhân vì mục đích hòa bình theo các biện pháp thanh sát của IAEA.

         “Việc mở ra việc ký kết NPT có nghĩa IAEA và các Quốc gia Thành viên phải đưa ra một thỏa thuận yêu cầu Quốc gia cung cấp các khai báo đầy đủ về tất cả vật liệu hạt nhân và các hoạt động liên quan của mình cho IAEA, đồng thời buộc IAEA phải xác minh điều đó” ông Peri Lynne Johnson, Cố vấn Pháp lý và Giám đốc Văn phòng Pháp chế của IAEA cho biết. “Năm 1972, Hội đồng Thống đốc IAEA đã phê duyệt INCIRC/153 (bản sửa đổi) làm cơ sở để đàm phán CSA giữa IAEA và các Quốc gia không - vũ khí - hạt nhân trong NPT. Các CSA đã được kết luận trên cơ sở này kể từ đó”.

(Tổng hợp từ: https://www.varans.vn/tin-tuc/4559/50-nam-hie%CC%A3p-di%CC%A3nh-thanh-sa%CC%81t-toan-dien-npt-nen-tang-phap-ly-cho-vie%CC%A3c-xa%CC%81c-minh-hat-nhan.html)