Hiệp định EVFTA và EVIPA giữa Việt Nam và EU sẽ được ký vào ngày 30/6/2019
Nếu
được đưa vào thực thi, EVFTA sẽ là cú hích rất lớn cho xuất khẩu của Việt Nam,
giúp đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng
nông, thủy sản cũng như những mặt hàng Việt Nam vốn có nhiều lợi thế cạnh tranh.
Những cam kết dành đối xử công bằng, bình đẳng, bảo hộ an toàn và đầy đủ cho
các khoản đầu tư và nhà đầu tư của nhau trong Hiệp định IPA cũng sẽ góp phần
tích cực vào việc xây dựng môi trường pháp lý và đầu tư minh bạch, từ đó Việt
Nam sẽ thu hút nhiều hơn nhà đầu tư đến từ EU và các nước khác.
Về mặt chiến lược, việc đàm
phán và thực thi các Hiệp định này cũng gửi đi một thông điệp tích cực về quyết
tâm của Việt Nam trong việc thúc đẩy sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế
giới trong bối cảnh tình hình kinh tế địa chính trị đang có nhiều diễn biến
phức tạp và khó đoán định.
Những mốc thời gian chính
Tháng 10 năm 2010: Thủ tướng Chính phủ Việt
Nam và Chủ tịch EU đã đồng ý khởi động đàm phán Hiệp định EVFTA.
Tháng 6 năm 2012: Bộ trưởng Công Thương Việt
Nam và Cao ủy Thương mại EU đã chính thức tuyên bố khởi động đàm phán Hiệp định
EVFTA.
Tháng
12 năm 2015: Kết thúc đàm phán và bắt đầu khởi động tiến trình rà soát pháp lý
để chuẩn bị cho việc ký kết Hiệp định.
Tháng
6 năm 2017: Hoàn thành rà soát pháp lý ở cấp kỹ thuật.
Tháng 9 năm 2017: EU chính thức đề nghị Việt
Nam tách riêng nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà
nước với nhà đầu tư (ISDS) ra khỏi Hiệp định EVFTA thành một hiệp định riêng do
phát sinh một số vấn đề mới liên quan đến thẩm quyền phê chuẩn các hiệp định
thương mại tự do của EU hay từng nước thành viên. Theo đề xuất này, EVFTA sẽ
được tách thành hai hiệp định riêng biệt, bao gồm:
-
Hiệp định Thương mại tự do chính là toàn bộ nội dung EVFTA hiện nay nhưng phần
đầu tư sẽ chỉ bao gồm tự do hóa đầu tư trực tiếp nước ngoài. Với Hiệp định
này, EU có quyền phê chuẩn và đưa vào thực thi tạm thời.
- Hiệp định Bảo hộ đầu tư bao gồm nội dung bảo
hộ đầu tư và giải quyết tranh chấp đầu tư (Hiệp định IPA). Hiệp định IPA này
phải được sự phê chuẩn của cả Nghị viện Châu Âu và của Nghị viện các nước
thành viên thì mới có thể thực thi.
Tháng
6 năm 2018: Việt Nam và EU đã chính thức thống nhất việc tách riêng EVFTA thành
hai hiệp định gồm Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và Hiệp định
Bảo hộ đầu tư (IPA); chính thức kết thúc toàn bộ quá trình rà soát pháp lý Hiệp
định EVFTA; và thống nhất toàn bộ các nội dung của Hiệp định IPA.
Tháng
8 năm 2018: Hoàn tất rà soát pháp lý Hiệp định IPA.
Ngày
17 tháng 10 năm 2018: Ủy ban châu Âu đã chính thức thông qua EVFTA và IPA.
Ngày
25 tháng 6 năm 2019: Hội đồng châu Âu phê duyệt cho phép ký các Hiệp định.
Một
số nội dung chính của Hiệp định EVFTA và IPA
EVFTA là một Hiệp
định toàn diện, chất lượng cao, cân bằng về lợi ích cho cả Việt Nam và EU, đồng
thời phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
Hiệp định gồm 17 Chương, 2 Nghị định
thư và một số biên bản ghi nhớ kèm theo với các nội dung chính là: thương mại
hàng hóa (gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trường), quy tắc xuất
xứ, hải quan và thuận lợi hóa thương mại, các biện pháp vệ sinh an toàn thực
phẩm (SPS), các rào cản kỹ thuật trong thương mại (TBT), thương mại dịch vụ
(gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trường), đầu tư, phòng vệ thương
mại, cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm của Chính phủ, sở hữu trí tuệ,
thương mại và Phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, các vấn đề
pháp lý-thể chế.
Thương mại hàng hóa
Đối với
xuất khẩu của Việt Nam, ngay khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập
khẩu đối với khoảng 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu
của Việt Nam sang EU. Sau 07 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ
thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất
khẩu của Việt Nam. Đối với khoảng 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, EU cam kết
dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%.
Như
vậy, có thể nói gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa
bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn. Cho đến nay, đây là mức cam kết cao
nhất mà một đối tác dành cho ta trong các hiệp định FTA đã được ký kết. Lợi ích
này đặc biệt có ý nghĩa khi EU liên tục là một trong hai thị trường xuất khẩu
lớn nhất của ta hiện nay.
Đối
với hàng xuất khẩu của EU, Việt Nam cam kết sẽ xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp
định có hiệu lực với 48,5% số dòng thuế (chiếm 64,5% kim ngạch nhập khẩu). Tiếp
đó, sau 7 năm, 91,8% số dòng thuế tương đương 97,1% kim ngạch xuất khẩu từ EU
được Việt Nam xóa bỏ thuế nhập khẩu. Sau 10 năm, mức xóa bỏ thuế quan là khoảng
98,3% số dòng thuế (chiếm 99,8% kim ngạch nhập khẩu). Đối với khoảng 1,7% số
dòng thuế còn lại của EU, ta áp dụng lộ trình xóa bỏ thuế nhập khẩu dài hơn 10
năm hoặc áp dụng hạn ngạch thuế quan theo cam kết WTO.
Các nội dung khác liên
quan tới thương mại hàng hóa: Việt Nam và EU cũng thống nhất các nội dung liên
quan tới thủ tục hải quan, SPS, TBT, phòng vệ thương mại, v.v, tạo khuôn khổ
pháp lý để hai bên hợp tác, tạo thuận lợi cho xuất khẩu, nhập khẩu của các
doanh nghiệp.
Thương mại dịch vụ và đầu tư
Cam kết của Việt Nam và EU về thương mại dịch
vụ đầu tư nhằm tạo ra một môi trường đầu tư cởi mở, thuận lợi cho hoạt động của
các doanh nghiệp hai bên. Cam kết của Việt Nam có đi xa hơn cam kết trong WTO.
Cam kết của EU cao hơn trong cam kết trong WTO và tương đương với mức cam kết
cao nhất của EU trong những Hiệp định FTA gần đây của EU.
Các lĩnh vực mà Việt Nam cam kết thuận lợi
cho các nhà đầu tư EU gồm một số dịch vụ chuyên môn, dịch vụ tài chính, dịch vụ
viễn thông, dịch vụ vận tải, dịch vụ phân phối. Hai bên cũng đưa ra cam kết về
đối xử quốc gia trong lĩnh vực đầu tư, đồng thời thảo luận về nội dung giải
quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước.
Mua sắm của Chính phủ
Việt
Nam và EU thống nhất các nội dung tương đương với Hiệp định mua sắm của Chính
phủ (GPA) của WTO. Với một số nghĩa vụ như đấu thầu qua mạng, thiết lập cổng
thông tin điện tử để đăng tải thông tin đấu thầu, v.v, Việt Nam có lộ trình để
thực hiện. EU cũng cam kết dành hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam để thực thi các
nghĩa vụ này.
Việt
Nam bảo lưu có thời hạn quyền dành riêng một tỷ lệ nhất định giá trị các gói
thầu cho nhà thầu, hàng hóa, dịch vụ và lao động trong nước.
Sở hữu trí tuệ
Cam
kết về sở hữu trí tuệ gồm cam kết về bản quyền, phát minh, sáng chế, cam kết
liên quan tới dược phẩm và chỉ dẫn địa lý, v.v. Về cơ bản, các cam kết về sở
hữu trí tuệ của Việt Nam là phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.
Về chỉ dẫn địa lý, khi Hiệp định có
hiệu lực, Việt Nam sẽ bảo hộ trên 160 chỉ dẫn địa lý của EU (bao gồm 28 thành
viên) và EU sẽ bảo hộ 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam. Các chỉ dẫn địa lý của
Việt Nam đều liên quan tới nông sản, thực phẩm, tạo điều kiện cho một số chủng
loại nông sản của Việt Nam xây dựng và khẳng định thương hiệu của mình tại thị
trường EU.
Các nội dung khác của Hiệp định
EVFTA
Hiệp
định EVFTA cũng bao gồm các Chương liên quan tới cạnh tranh, doanh nghiệp nhà
nước, phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, pháp lý-thể chế. Các
nội dung này phù hợp với hệ thống pháp luật của Việt Nam, tạo khuôn khổ pháp lý
để hai bên tăng cường hợp tác, thúc đẩy sự phát triển của thương mại và đầu tư
giữa hai Bên.
Hiệp định IPA
Hai
bên cam kết sẽ dành đối xử quốc gia và đối xử tối huệ quốc với đầu tư
của nhà đầu tư của Bên kia, với một số ngoại lệ, cũng như sự đối xử công
bằng, thỏa đáng, bảo hộ an toàn và đầy đủ, cho phép tự do chuyển vốn và lợi
nhuận từ đầu tư ra nước ngoài, cam kết không trưng thu, quốc hữu hóa tài
sản của nhà đầu tư mà không có bồi thường thỏa đáng, cam kết bồi thường thiệt
hại phù hợp cho nhà đầu tư của bên kia tương tự như nhà đầu tư trong nước hoặc
của bên thứ ba trong trường hợp bị thiệt hại do chiến tranh, bạo loạn, v.v...
Trong
trường hợp có tranh chấp phát sinh giữa một Bên và nhà đầu tư của Bên kia, hai
bên thống nhất ưu tiên giải quyết tranh chấp một cách thiện chí thông qua đàm
phán và hòa giải. Trong trường hợp không thể giải quyết tranh chấp thông quan
tham vấn và hòa giải thì mới sử dụng đến cơ chế giải quyết tranh chấp được quy
định cụ thể trong Hiệp định này.
Tác động của Hiệp định EVFTA và IPA đối với nền kinh tế Viêt Nam
Trước
hết, cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ trong Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ thúc
đẩy quan hệ thương mại Việt Nam - EU, giúp mở rộng hơn nữa thị trường cho hàng
xuất khẩu của Việt Nam. Với cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu lên tới gần 100% biểu
thuế và giá trị thương mại mà hai bên đã thống nhất, cơ hội gia tăng xuất khẩu
cho những mặt hàng Việt Nam có lợi thế như dệt may, da giày, nông thủy sản (kể
cả gạo, đường, mật ong, rau củ quả), đồ gỗ, v.v. là rất đáng kể. Mức cam kết
trong EVFTA có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các
FTA đã được ký kết cho tới nay. Điều này càng có ý nghĩa khi hiện nay, mới chỉ
hơn 42% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU được hưởng mức thuế 0% theo
Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP).
Theo
nghiên cứu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hiệp định EVFTA sẽ giúp kim ngạch xuất
khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm khoảng 20% vào năm 2020; 42,7% vào năm 2025
và 44,37% vào năm 2030 so với không có Hiệp định. Đồng thời, kim ngạch nhập
khẩu từ EU cũng tăng nhưng với tốc độ thấp hơn xuất khẩu, cụ thể là khoảng
15,28% vào năm 2020; 33,06% vào năm 2025 và 36,7% vào năm 2030. Về mặt vĩ mô,
EVFTA góp phần làm GDP của Việt Nam tăng thêm ở mức bình quân 2,18-3,25% (năm
2019-2023); 4,57-5,30% (năm 2024-2028) và 7,07-7,72% (năm 2029-2033).
Ngoài
ra, những cam kết về dịch vụ - đầu tư, mua sắm chính phủ cũng như những quy
định cụ thể về mở cửa thị trường và biện pháp kỹ thuật trong một số lĩnh vực cụ
thể cũng sẽ tạo cơ hội cho doanh nghiệp, sản phẩm hàng hóa và dịch vụ của EU
tiếp cận được thuận lợi hơn thị trường gần 100 triệu dân của Việt Nam, đồng
thời giúp người tiêu dùng Việt Nam được tiếp cận nguồn cung các sản phẩm và
dịch vụ chất lượng cao từ EU trong các lĩnh vực như dược phẩm, chăm sóc sức
khỏe, xây dựng hạ tầng và giao thông công cộng…
Bên
cạnh đó, những cam kết về quản trị nhà nước sẽ đảm bảo một môi trường kinh
doanh và pháp lý ổn định, thông thoáng cho nhà đầu tư của cả hai bên nói chung
và các doanh nghiệp, nhà đầu tư từ EU nói riêng.
Thông
quan EVFTA và IPA, nhà đầu tư EU cũng sẽ có cơ hội tiếp cận thị trường các nước
đã ký FTA với Việt Nam với những đối xử ưu đãi hơn. Hiệp định này cũng giúp
thúc đẩy quan hệ giữa EU với từng nước ASEAN nói riêng và cả khối ASEAN nói
chung, tạo tiền đề hướng tới việc thảo luận một Hiệp định FTA giữa EU và ASEAN
trong tương lai.
Bộ
trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, dự kiến, Hiệp định Thương mại tự
do và Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu sẽ được ký vào
ngày 30/6/2019.
(Trích
từ nguồn: http://www.trungtamwto.vn).
Tổng
hợp (Diễm Lệ)